بیرون از خود به قلم جستجوگر(فرزانه شیدا)

شعر و ادبیات -شاعرانه ها

بیرون از خود به قلم جستجوگر(فرزانه شیدا)

شعر و ادبیات -شاعرانه ها

فروغ فرخزاد و نقد مدرنیسم-فصل فاصله/انتخاب از فرزانه شیداموضوع:ا

فروغ فرخزاد و نقد مدرنیسم-فصل فاصله/انتخاب از فرزانه شیدا

موضوع:ادبی و هنری

فروغ فرخزاد

در میان شاعران این

روزگار « شاعری شهری» است.

او دردها و دغدغه های انسان

شهرنشین معاصر را بیش

از هر کس درک می کند

و به تصویر می کشد.

به این دلیل او را باید یکی

از مدرن ترین و امروزی ترین

شاعر معاصر

در عرصه " اندیشه " و "زبان" و "ساختار شعر" دانست.

ذهنیت فروغ نه مثل نیما در روستاها و جنگلهای مازندران می گذرد

و نه چون اخوان در حال و هوای خراسان کهن و پندارهای باستانی

و " مزدشتی " جاری است و نه چون سپهری در فضای عرفان هند

نفس می کشد و حتی از شاملو با آن زبان باستانگرای بیهقی وار

بسیار امروزی تر می نماید!

فروغ , بویژه در آغاز جوانی ، منتقد پرشور سنتهای اجتماعی

و اخلاقی بود و با بیان بی پرده احساسات زنانه بر چهره هنجارهای

رایج احلاقی و سنتی ناخن می کشید…

البته کسانی هم – لابد قربة الی الله ! –

فروغ جوان را در این عرصه تشویق می کردند.

( در اولین تپشهای عاشقانه قلبم که نامه های او به پرویز شاپور است

به برخی از این افراد , مثل شجاع الدین شفا و علی دشتی

و سعید نفیسی که همه از صاحب منصبان فرهنگی آن دوره اند،

اشاره شده است.)

اما این تمامی ماجرا نیست.

فروغ در سالهای کمال اندیشه و شعر خویش به منتقد دنیای مدرن

و مناسبتهای حاکم برآن که چه بسا به مسخ انسان و ارزشهای انسانی

در مسلخ ماشین انجامیده مبدل می شود.

فروغ را بیشتر " شاعری ایستاده در مصاف هنجارهای اخلاقی"

شناسانده اند و این بعد از شخصیت او -

به عنوان منتقد مدرنیسم - مغفول مانده , لذا در اینجا به بازخوانی

نمونه هایی از شعر او با این نگاه می پردازیم:

فروغ در شعر" آن روزها رفتند" با بیانی نوستالژیک

از فضاهای سنتی و قدیمی با حسرت یاد می کند

و سرانجام از زنی سخن می گوید که

" در ازدحام پر هیاهوی خیابانهای بی برگشت " (تولدی دیگر ,ص 16 ),

و فضاهای شهری امروز به غربت رسیده و" اکنون زنی تنهاست!

" فروغ در" آیه های زمینی" که روایتی است سهمناک از

دنیای آخرالزمانی بشریت امروز بر " مرگ خورشید "

مویه می کند :

خورشید مرده بود

و هیچ کس نمی دانست

که نام آن کبوتر غمگین

کز قلبها گریخته ایمان است! (همان , ص 95)

او گاه به "این حقیقت یاس آور " اندیشه می کند که

" زنده های امروزی چیزی جز تفاله یک زنده نیستند"

(همان , ص 101) و معتقد است :

شاید که اعتیاد به بودن

و مصرف مدام مسکن ها

امیال پاک و ساده انسانی را

به ورطه زوال کشانده است ( همان , ص 102)

اما شعر " ای مرز پرگهر" (ص 134 – 143) سراسر هجویه ای

است بر زندگی مصرفی که در آن سالها با لفافه ای از وطن پرستی

باسمه ای و " افتخارات تاریخی" بزک شده بود و تبلیغ می شد!

او در شعر بلند " ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد " از " ناتوانی دستهای

سیمانی " سخن می گوید( ص 33) به نظر او زبان گنجشکان که

"زبان زندگی" و طبیعت است در کارخانه که نمادی است ازدنیای

صنعتی امروز می میرد:

زبان گنجشکان یعنی : بهار . برگ . بهار

زبان گنجشکان یعنی : نسیم . عطر . نسیم

زبان گنجشکان در کارخانه می میرد ( ایمان بیاوریم…ص 39)

او در همین شعر از "جنازه های خوشبخت " می گوید که"

در ایستگاههای وقتهای معین/

و در زمینه مشکوک نورهای موقت/

و شهوت خرید میوه های فاسد بیهودگی" ,

" در چار راهها نگران حوادث اند"

و بناست چون قهرمان عصر جدید چاپلین"

در زیر چرخهای زمان " له شوند! (همان , ص 41)

او می پرسد: آیا " پیغمبران" _که گویا در اینجا فیلسوفان دنیای جدیدند –

" رسالت ویرانی را با خود به قرن ما آورده اند /

و این انفجارهای پیاپی/ و ابرهای مسموم /

آیا طنین آیه های مقدس هستند؟!

" لذا او از انسان قرن بیستم که قدم به کره ماه می نهد می خواهد

که " تاریخ قتل عام گلها" را بنویسد!( همان , ص 63)

شاعر تولدی دیگر در "پرنده فقط یک پرنده بود" پرنده را که نماد

رهایی و زندگی است در برابر نمادهای زندگی مدرن ،

مثل "روزنامه" و " چراغهای خطر " آورده است:

پرنده کوچک بود

پرنده فکر نمی کرد

پرنده روزنامه نمی خواند...

پرنده روی هوا

و برفراز چراغهای خطر

در ارتفاع بی خبری می پرید

و لحظه های آبی را

دیوانه وار تجربه می کرد (ص ۱۳۳)

فروغ در "دلم برای باغچه می سوزد" توصیفگر نزاع سنت

و مدرنیسم در جامعه ماست . او در کنار پدری که " از صبح

تا غروب شاهنامه و ناسخ التواریخ می خواند " و نماد شخصیتهای

منجمد سنتی در دیار ماست ، به خواهر و برادری اشاره می کند

که از آن سوی بام افتاده اند و یکی " به فلسفه معتاد است "

و ادعای روشنفکری دارد.

و دیگری " خانه اش در آن سوی شهر است/

او در میان خانه مصنوعیش/

با ماهیان قرمز مصنوعیش/

و در پناه عشق همسر مصنوعیش

/ در زیر شاخه های درختان سیب مصنوعی/

آوازهای مصنوعی می خواند….

و حمام ادکلن می گیرد" (همان , ص 75)

و در این میان , و در جنگ مغلوبه سنت و مدرنیسم ،

تنها فروغ است که به عنوان یک منتقد راستین نگران باغچه (= جامعه )

و گلهای آن است!

جمعه 23 فروردین1387 محمدرضا ترکی

سایت فصل فاصله:

http://mr-torki.blogfa.com/post-252.aspx

منبع اولیه سایت تازه هاى ادبى

http://www.ccccc.blogfa.com/